پیشگیری از فروپاشی نهاد خانواده در بیان قرآن

در قرآن، مصادیق متعددی از توجه خداوند به انسان، از جمله در سوره «مدثر»، وجود دارد. قبل از آنکه نهاد خانواده به عنوان نهادی محکم و استوار شکل بگیرد و فرهنگ و آداب و رسوم آن قوام یابد، اشاراتی در قرآن به این موضوع شده است. یکی از آیات سوره «هود» به طور ضمنی به خانواده اشاره می کند.

اگر بخواهیم از حزب مفصل قرآن آغاز کنیم، درمی یابیم که نگاه قرآن تنها به دنیا محدود نمی شود، بلکه نگاه قرآن به خانواده به صورت متعارف، آخرت را نیز در برمی گیرد. آیات پرشماری در سوره های «عبس» و «معراج» وجود دارد که می توانیم دو وضعیت متفاوت خانواده را با یکدیگر مقایسه کنیم. در سوره «عبس»، خداوند می فرماید: «فَإِذَا جَاءَتِ الصَّاخَّةُ/یَوْمَ یَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِیهِ/وَ أُمِّهِ وَأَبیهِ/ وَصَاحِبَتِهِ وَبَنِیهِ/لِکُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ یَوْمَئِذٍ شَأْنٌ یُغْنِیهِ؛ هنگامی که آن صدای مهیب [قیامت] در رسد، روزی که انسان از برادرش، و مادرش، و پدرش، و همسرش، و پسرانش می گریزد. در آن روز، هر کس کاری دارد که او را به خود مشغول می دارد.»

به زمان قیامت و هولناکی آن اشاره می کند که در آن روز، هر فردی از مادر، برادر، همسر و فرزندانش فرار خواهد کرد. با توجه به سیاق آیه، به نظر می رسد نهاد خانواده در دنیا به ظاهر سالم بوده است، اما در آخرت هر یک از دیگری می گریزند.

در سوره «معراج» آیه 44 خداوند می فرماید: «خَاشِعَةً أَبْصَارُهُمْ تَرْهَقُهُمْ ذلَّةٌ ذَٰلِکَ الْیَوْمُ الَّذی کَانُوا یُوعَدُونَ؛ چشمانشان فرو افتاده، خواری آنان را فرا گرفته است؛ این همان روزی است که به آنان وعده داده می شد». همچنین در سوره «قیامت» داریم: «وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ نَاضِرَةٌ/ إِلَیٰ رَبّهَا نَاظِرَةٌ/وَ وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ بَاسِرَةٌ/تَظُنُّ أَنْ یُفْعَلَ بهَا فَاقِرَةٌ؛ چهره هایی در آن روز شاداب و درخشانند، به سوی پروردگارشان می نگرند؛ و چهره هایی در آن روز گرفته و عبوسند، می دانند که عذابی کمرشکن بر آنان وارد خواهد شد.» به حالات متفاوت افراد اشاره می کند. خانواده هایی هستند که به خاطر رفتارهای درست، دچار آسیب و اندوه نمی شوند، بلکه خداوند از تمام آثار وجودی آن ها محافظت می کند و نعمت و رحمت خود را به آن ها ارزانی می دارد و بر آن ها نظارت می شود و پاداش و جزای خود را با تمام وجودات خانوادگی و امتداد آن تا آخرت می بینند. حال این سوال مطرح می شود که چگونه یک خانواده در قیامت از هم جدا می شوند و یک خانواده با هم خواهند بود؟

در سوره «عبس»، خداوند می فرماید: «عَبَسَ وَتَوَلَّیٰ/أَنْ جَاءَهُ الْأَعْمَی؛ روی ترش کرد و روی گرداند، از اینکه آن مرد نابینا به سویش آمد.» را داریم. اگرچه سیاق این آیات در ابتدا مربوط به نابینایی است که نزد پیامبر (ص) آمد، اما گسترش مفهومی آن می تواند ارتباط خانوادگی و عموم مردم را نیز در بر بگیرد. «عَبَسَ وَتَوَلَّیٰ» به معنای روی برگرداندن و پیشگیری از فروپاشی است و نکات مربوط به عبوس بودن، روی برگرداندن و احساس بی نیازی از دیگران ممنوع است. یکی از مشخصه های پیشگیری از مشکلات و اختلافات خانوادگی، توجه به آموزه های قرآن است که در «فِی صُحُفٍ مُکَرَّمَةٍ/مَرْفُوعَةٍ مُطَهَّرَةٍ/ بأَیْدی سَفَرَةٍ/ کِرَامٍ بَرَرَةٍ؛ در صحیفه هایی گرامی، برافراشته و پاکیزه، به دست سفیرانی بزرگوار و نیکوکار»، به آن اشاره شده است. اگر خانواده با آموزه های قرآن روبرو شود و آن ها را سرلوحه زندگی خود قرار دهد، از بسیاری از مشکلات و جدایی ها در امان خواهد ماند.

سوره نساء: این سوره به طور ویژه به مسائل مربوط به زنان، حقوق آن ها، ازدواج، طلاق، ارث و روابط خانوادگی می پردازد و می توان آن را یکی از محوری ترین سوره ها در زمینه خانواده دانست.

سوره نور: این سوره به مسائل مربوط به عفت، پاکدامنی، حدود شرعی روابط بین زن و مرد، و آداب معاشرت در خانواده و اجتماع می پردازد. داستان افک (تهمت به عایشه) نیز در این سوره آمده است که به اهمیت حفظ حرمت خانواده اشاره دارد.

سوره طلاق: همانطور که از نامش پیداست، این سوره به احکام و مسائل مربوط به طلاق و جدایی بین زوجین می پردازد و راهکارهایی برای حل اختلافات و رعایت حقوق طرفین ارائه می دهد.

سوره تحریم: این سوره به ماجرای سوگند پیامبر(ص) و مسائل خانوادگی ایشان اشاره می کند و درس هایی در مورد اهمیت صداقت و پرهیز از فتنه انگیزی در خانواده ارائه می دهد.

سوره روم: در این سوره به هدف از ازدواج که سکون و آرامش و نیز وجود مودت و رحمت بین زوجین است، اشاره می کند.

سوره احزاب: در این سوره نیز به برخی از مسائل مربوط به خانواده پیامبر(ص) و آداب معاشرت در محیط خانواده اشاره شده است و الگوهایی برای خانواده های مسلمان ارائه می دهد.

سوره مریم: داستان تولد حضرت یحیی و حضرت عیسی (ع) و نحوه برخورد حضرت مریم با این مسئله، می تواند درس هایی در زمینه صبر، توکل و حفظ عفت در شرایط دشوار خانوادگی داشته باشد.

سوره یوسف: داستان حضرت یوسف(ع) و روابط ایشان با پدر و برادرانشان، نمونه ای از پیچیدگی های روابط خانوادگی، حسادت ها و در نهایت، بخشش و آشتی را به تصویر می کشد.

سوره هایی مانند سوره «بقره»، «آل عمران»، «انعام»، «اسراء»، «کهف»، «مؤمنون»، «فرقان»، «شعراء»، «قصص»، «عنکبوت»، «لقمان»، «سجده»، «احقاف»، «ممتحنه» و «منافقون»: در این سوره ها نیز به تناسب موضوع، اشاراتی به مسائل مربوط به خانواده، حقوق والدین، تربیت فرزندان، و اهمیت صله رحم وجود دارد.

این ها تنها برخی از سوره هایی هستند که به موضوع خانواده اشاره دارند. با تدبر در آیات قرآن کریم، می توان نکات و آموزه های ارزشمند بسیاری در زمینه تشکیل، حفظ و ارتقای کیان خانواده یافت.

انتهای پیام